Ruim 50 jaar ‘Sluis’

                             De Vlaanderenzwemmarathon (16 km.)

Inleiding

Uitgaande van de veronderstelling dat het in 2024 de 50^e editie is van ‘Sluis’, kreeg ik medio oktober de vraag van voorzitter Robin Dellaert van de Stichting Open-Water-Zwemmen Zeeuws-Vlaanderen (SOWZZV) om een historisch stukje te schrijven.

Binnen de keuze van verschillende mogelijkheden ging m’n voorkeur uit naar de Vlaanderenmarathon. Niet alleen omdat het een unieke wedstrijd is waarmee ‘Sluis’ binnen de zwemwereld naam heeft gemaakt en het inmiddels een afgeronde periode is, maar ook wel omdat ik zelf aan de eerste heb meegedaan.
Het is de bedoeling om later een gelijksoortig artikel over de gehele zwemperiode vanaf 1970 te publiceren, compleet met alle top drie uitslagen van de 3 km’s (respectievelijk 2,5 en 2 km).
 
De situatie in Zeeland

De eerste editie van de huidige zwemwedstrijden in de Damse Vaart bij Sluis was op 8 augustus 1970.
De periode dat ‘Sluis’ het water insprong met zijn 3 km, kenmerkte zich door een wisseling van de wacht betreffende het langebaanwereldje (= open-water-zwemmen) binnen het Zeeuwse:

·         Het ‘Zeepaardje’ uit Zierikzee hield het na 1968 voor gezien met zijn 2 km. Havenwedstrijd;

·         De landelijk bekende en druk bezette klassieker, de 2 km lange ‘Ronde van Sas’ van Gent (steevast op de eerste zaterdag in september en de laatste mogelijkheid voor Neerlands toppers om nog te scoren voor de Zwemkroniekbeker) moest noodgedwongen door de sterke waterverontreiniging in 1971 uitwijken naar de Braakman en daarmee hield ook de ‘Bruinvis’ het na 35 edities voor gezien:

·         Ook de nog jonge 3 km ‘Kreekrace’ in de Otheense Kreek bij Terneuzen verkeerde in zwaar weer, of beter gezegd, verontreinigend water. Na een hopelijk eenmalig uitwijken in 1971, naar de Braakman, lieten de watermonsters in 1972 zien dat de gevreesde colibacterieën het verrekten om te vertrekken: de nekslag voor de ‘Kreekrace’. Toch zou deze na een aantal jaren weer een revival ondervinden.

·         Het is alleen ‘Scheldestroom’ dat met zijn ‘Havenwedstrijd’ (ca. 1800m.) onverdroten doorgaat. 

·         Behalve ‘Sluis’ sprongen ook de ‘Stormvogel’ uit Vlissingen in 1970 met zijn ‘Kanaalrace’ (3 km), en de ‘Braakman’ (2 km) uit Hoek in de ontstane leemte.

·         Verder zat de ‘Ganzetrek’ (2 km) eraan te komen. In de proloog van 1971 streden naast de eigen Ganzeleden, ook een flink aantal leden van Luctor (Middelburg) en Zeelandia (Kruiningen) mee in de al sinds 1968 drukbezochte 2 km clubkampioenschappen van de ‘Ganze’ aan het Goese Sas, circa 50 deelnemers in totaal. In 1974 volgde dan de eerste officiële ‘Ganzetrek’, met de Braakmanmeisjes Els van Tatenhove (vrije slag) en Marlies Vercruijsse (schoolslag) als winnaressen.

Ja, het was een periode waarin het Zeeuwse open-water-zwemmen een complete metamorfose onderging.

Aanstaande zondag 2 juli 2023 wordt er weer gezwommen in Sluis. De eerste keer (3 km van Hoeke naar Sluis) werd gehouden op 8 augustus 1970. In 1976 werd de eerste zwemmarathon gehouden in Sluis van 16 km. 

Deze keer daarom een stukje historie over deze mooie zwemklassieker aan de hand van twee krantenberichten:

06-07-2022: Een stukje Zeeuwse zwemhistorie door Piet Schop

Tijdens de Braakmankreekrace 2022 werd mij door speaker Etienne van Waes gevraagd wanneer voor het eerst deze zwemwedstrijd werd gehouden. Het antwoord had ik niet direct paraat.
Samen kwamen we wel tot de conclusie dat het op z’n vroegst in 1969 zou kunnen zijn.
Dat blijkt toch een paar jaar later te zijn geweest. Ook de ontstaanswijze van de Braakmanrace geeft makkelijk aanleiding tot misverstanden.

Een stukje Zeeuwse zwemhistorie.
Eind jaren ’60 heerste er in toenemende mate grote zorgen over de voortschrijdende verontreiniging van de oppervlakte wateren door onder meer het lozen van grote hoeveelheden industrieel afvalwater en ongezuiverd rioolwater. Ingrijpen van hogerhand was dringend noodzakelijk. In 1970 leidde dat tot de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren. Hiermee werd een begin gemaakt om de waterkwaliteit te verbeteren, een proces dat nog een flink aantal jaren zou vergen.
1971 Was het jaar dat ook de Zeeuwse zwemsport onontkoombaar met deze problemen geconfronteerd werd:

** De Stormvogel uit Vlissingen krijgt begin 1971 bericht dat hun op 15 augustus geplande 3km. Kanaalrace (de 2^e editie) geen doorgang kan vinden daar het water van het Kanaal door Walcheren is afgekeurd als zwemwater. Eind augustus laat Stormvogel op eigen kosten opnieuw proeven nemen. Deze keer voldoet het water wel aan de eisen voor zwemwater. Alsnog kan de Kanaalrace doorgaan, nu op zondag 12 september.

** Schelde uit Terneuzen organiseerde op 26 augustus 1967 voor het eerst haar 3km lange Kreekrace in de Otheense Kreek met als verrassende winnaars Magda Cambier (Scheldestroom) en Bram Volwerk (Luctor) voor de gedoodverfde favorieten Carita Salomé (Scheldestroom) en Michiel de Pooter (Schelde).
Vier jaar later, in 1971 wordt vanwege een veel te hoog gehalte aan colibacteriën het Otheense Kreekwater afgekeurd. Schelde levert organisatorisch een knap staaltje door haar jaarlijkse 3km. evenement binnen een week te verplaatsen naar de Braakman op 21 augustus 1971.
1972, onzekerheid bij het Scheldebestuur: de watermonsters genomen in maart uit de Otheense Kreek duiden weer op een teveel aan colibacteriën. Latere watermonsters zullen beslissen over het lot van de Kreekrace, gepland op 19 augustus. Voorzitter Theo Acke is niet optimistisch: “Als het dit jaar niet kan, dan kan het nooit meer.” Opnieuw uitwijken naar de Braakman is voor Acke geen optie meer.
Eind juni: Het zwemwater wordt weer afgekeurd. Veel te veel colibacteriën door lozing van afvalwater.
Fini voor de Otheense Kreekrace.

** De Bruinvis uit Sas van Gent krijgt eveneens in 1971 geen toestemming meer om haar bekende 2km. lange ‘Ronde van Sas’  te houden in het Kanaal Terneuzen-Gent wegens sterke waterverontreiniging. Meer dan tweemaal  de maximaal toegestane vervuilingsnorm is overschreden, met name door industrieel afval en faecaliën. Het bestuur, na alle voorbereidende organisatie, ziet als enige oplossing op korte termijn uit te wijken naar de Braakmankreek. En aldus geschiedt. Op zaterdag 4 september 1971 wordt de 35^e editie van de ‘Ronde van Sas’ in de Braakman verzwommen, twee weken na de verplaatste ‘Otheense’ 3km. wedstrijd.
Een zwemvergunning in de eerstvolgende jaren kan men ook wel vergeten. Verbetering van het waterkwaliteit valt voorlopig niet te verwachten. Reden voor het Bruinvisbestuur om er een punt achter te zetten. Daarmee kwam een einde aan deze Nederlandse zwemklassieker die sinds 1934 elke eerste zaterdag in september weer voor een invasie van honderden Nederlandse en Belgische zwemmers zorgde.
(Voor geïnteresseerden: alle top 3 uitslagen van de ´Ronde van Sas´ vanaf 1934 zijn als addendum in mijn boek ‘Historie van de Scheldebekerwedstrijden’ opgenomen. Idem die van de Havenwedstrijden van Breskens van 1932 t/m 1972.)

De eerste Braakmanrace.
Door het definitief wegvallen in 1972 van de Otheense Kreekrace en de ‘Ronde van Sas’ ziet de succesvolle Braakmantrainer Cor de Haas mogelijkheden voor zijn vereniging om een eigen open-water-wedstrijd over 2 km. te organiseren: de Braakmanrace.  Als wedstrijddatum wordt gekozen de eerste zaterdag in september, de datum die altijd was gereserveerd voor de ‘Ronde van Sas’.

De doop wordt een succes, zeker ook voor De Haas en zijn Braakmanpupillen getuige de uitslagen:

Om terug te komen op de vraag van Etienne van Waes, het antwoord is dus: 
De eerste Braakman(kreek)race was op zaterdag 2 september 1972.

Addendum: Uitslagen van andere eerste Zeeuws-Vlaamse open-water-wedstrijden.
Otheense Kreekrace 3km., Terneuzen (26-8-1967):

In de eerste jaren van (Hoeke-)Sluis werden de deelnemers na het omkleden in de sporthal in wedstrijdkostuum (en glimmend van het vet) met bussen naar een punt 3km. verderop vervoerd, waar vervolgens de start plaatsvond.

Piet Schop

Provinciale Zeeuwse Courant | 1972 | 26 augustus 1972 | pagina 34

Provinciale Zeeuwse Courant | 1972 | 2 september 1972 | pagina 12